Trafik Kazalarında Kusur Durumunun Değerlendirilmesi
Trafik kazaları, hukuki sorumluluk doğuran olaylar arasında yer alır ve kazaya karışan tarafların kusur oranlarının tespit edilmesi, tazminat sorumluluğunun belirlenmesi açısından büyük önem taşır. Türk hukukunda trafik kazalarında kusur, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve çeşitli içtihatlar çerçevesinde değerlendirilmektedir. Kusur oranlarının belirlenmesi, maddi ve manevi tazminat davalarında, sigorta taleplerinde ve ceza hukuku açısından da sonuçlar doğurur. Bu yazıda, Türk hukukunda trafik kazalarında kusur durumunun nasıl değerlendirildiğini inceleyeceğiz.
1. Kusur Kavramı
Trafik kazalarında kusur, kazanın meydana gelmesinde tarafların hangi oranda sorumlu olduğunu belirleyen hukuki bir kavramdır. Kusur oranı, kazaya neden olan sürücünün veya diğer unsurların, trafik kurallarına uymaması ve dikkatli davranmaması sonucunda ne kadar sorumlu olduklarını gösterir. Türk hukukunda kusur, maddi ve manevi zararların tazmin edilmesi ve ceza sorumluluğunun belirlenmesi açısından önemlidir.
Kusur oranları genellikle şu dört ana kategoride değerlendirilir:
• Tam Kusur: Kaza, bir tarafın tamamen trafik kurallarına aykırı davranışı veya dikkatsizliği sonucunda meydana gelmişse, bu kişi tam kusurlu sayılır.
• Ağır Kusur: Taraflardan birinin trafik kurallarını ihlal etmesi sonucunda kazaya büyük ölçüde neden olduğu durumlarda ağır kusur söz konusudur.
• Ortak Kusur: Kazanın meydana gelmesinde iki veya daha fazla tarafın sorumlu olduğu, her bir tarafın belli bir oranda kusur taşıdığı durumlardır. Ortak kusur, tarafların kaza üzerindeki etkilerine göre yüzdelik oranlarla belirlenir.
• Kusursuzluk: Taraflardan biri trafik kazasında herhangi bir kusuru olmayan durumlarda kusursuz kabul edilir ve sorumluluğu bulunmaz.
2. Trafik Kazalarında Kusurun Belirlenmesi
Trafik kazalarında kusurun belirlenmesi, genellikle kolluk kuvvetleri (polis veya jandarma) tarafından yapılan incelemeler sonucunda hazırlanan kaza tespit tutanağına dayanır. Bu tutanak, kazanın nasıl gerçekleştiğini, tarafların trafik kurallarına uyup uymadığını ve olayın meydana geliş şekline göre kusur oranlarını belirler.
Kaza tespit tutanağının hazırlanması süreci şu şekilde işler:
• Kaza meydana geldikten sonra, olay yerine polis veya jandarma ekipleri gelir ve tarafların ifadeleri ile kazanın oluş şekline dair delilleri toplar.
• Kazanın meydana gelişine dair yol durumu, hava koşulları, sürücülerin hız sınırlarına uyup uymadıkları, trafik işaret ve levhalarına riayet edilip edilmediği gibi unsurlar göz önünde bulundurularak bir tutanak düzenlenir.
• Tutanakta, kazaya karışan her bir tarafın kusur oranı yüzdelik olarak belirtilir.
Ancak, kaza tespit tutanağındaki kusur oranları her zaman kesin değildir. Taraflar, bu tutanağa itiraz edebilir ve kusur oranının yeniden belirlenmesi için hukuk mahkemesine başvurabilir. Mahkemeler, bilirkişilerin hazırladığı raporları dikkate alarak kusur oranlarını yeniden değerlendirebilir.
3. Kusur Oranının Tespitinde Dikkate Alınan Unsurlar
Trafik kazalarında kusurun belirlenmesi için bazı temel unsurlar dikkate alınır. Bu unsurlar, hem kazanın oluş şekline dair teknik detaylar hem de tarafların trafik kurallarına uyup uymadığı ile ilgili bilgilere dayanır. İşte bu unsurlar:
• Trafik Kurallarına Uyma Durumu: Kazaya karışan sürücüler, trafik kurallarına uymak zorundadır. Hız sınırlarına uymamak, kırmızı ışık ihlali, yanlış şerit kullanımı, alkollü araç kullanmak gibi trafik ihlalleri, kusurun tespitinde önemli rol oynar.
• Yol Koşulları: Yolun durumu, kazanın oluşumunda etkili olabilir. Yolun kaygan olması, bozuk yollar veya trafik işaretlerinin yetersizliği gibi unsurlar da kazanın meydana gelmesinde etkili olabilir ve bu durumda sürücülerin kusur oranları azalabilir.
• Sürücünün Dikkatsizliği: Sürücünün dikkatsiz davranması, örneğin cep telefonu kullanmak, dikkatsizce şerit değiştirmek veya yorgun araç kullanmak gibi durumlar da kusur oranını artıran unsurlar arasındadır.
• Aracın Teknik Durumu: Kazaya karışan araçların teknik durumu, fren sistemlerinin arızalı olması veya lastiklerin aşınmış olması gibi unsurlar kazanın meydana gelmesinde etkili olabilir. Bu tür teknik eksiklikler sürücünün kusur oranını artırabilir.
• Yol ve Hava Koşulları: Kazanın meydana geldiği sırada yol ve hava koşulları da önemlidir. Örneğin, yağışlı havalarda kazaya neden olan bir sürücü, yolun kayganlığını göz önünde bulundurarak daha dikkatli davranmak zorundadır.
4. Kusur Oranının Tazminata Etkisi
Trafik kazalarında kusur oranı, kazaya karışan tarafların tazminat sorumluluğunu belirleyen en önemli unsurdur. Kusur oranı arttıkça, tarafın tazminat yükümlülüğü de artar. Tazminat talepleri, maddi ve manevi tazminat olarak iki ana kategoride değerlendirilir:
• Maddi Tazminat: Kusurlu taraf, kazada meydana gelen maddi zararları karşılamakla yükümlüdür. Bu zararlar arasında araç hasarları, tedavi giderleri, iş göremezlik durumu nedeniyle gelir kayıpları gibi unsurlar yer alır. Kusur oranı dikkate alınarak, kusurlu tarafın ödeyeceği tazminat miktarı belirlenir.
• Manevi Tazminat: Trafik kazaları sonucu bedensel zarar gören veya hayatını kaybeden kişilerin yakınları, kusurlu taraftan manevi tazminat talep edebilir. Manevi tazminat talepleri de kusur oranına göre değerlendirilir.
Özellikle Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca, bir kimse kusurlu bir davranışıyla başkasına zarar verirse, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Bu ilke, trafik kazalarında da aynen uygulanır.
5. Sigorta Şirketlerinin Kusur Değerlendirmesi
Trafik kazalarında, tarafların sigorta şirketleri de kusur oranlarına göre ödeme yapmakla yükümlüdür. Zorunlu Trafik Sigortası, kazaya karışan sürücülerin, karşı tarafa verdikleri maddi ve bedensel zararları teminat altına alır. Sigorta şirketleri, kaza tespit tutanağında belirlenen kusur oranına göre tazminat ödemesi yapar. Ancak, sigorta şirketlerinin tazminat ödemelerinde kusur oranı belirleyici bir faktördür.
Eğer kusur oranları konusunda taraflar arasında anlaşmazlık varsa, sigorta şirketleri bağımsız bilirkişiler aracılığıyla kusur oranlarını yeniden değerlendirebilir.
6. Ceza Hukuku Açısından Kusurun Değerlendirilmesi
Trafik kazaları sadece tazminat sorumluluğu doğurmaz, aynı zamanda ceza hukuku açısından da sonuçlar doğurabilir. Eğer kazada bir kimsenin hayatını kaybetmesi veya yaralanması söz konusuysa, kusurlu taraf Türk Ceza Kanunu’na göre yargılanabilir.
• Taksirle Ölüme veya Yaralanmaya Sebebiyet Verme: Türk Ceza Kanunu’nun 85. ve 89. maddeleri, taksirle (dikkatsizlik veya tedbirsizlik sonucu) ölüme veya yaralanmaya sebep olan sürücüler için hapis cezası öngörmektedir. Kusurun derecesine göre cezanın miktarı artırılabilir.
• Alkollü Araç Kullanımı: Alkollü araç kullanımı sonucu meydana gelen kazalarda, kusurlu tarafın ceza sorumluluğu ağırlaşır ve bu durum da ceza miktarını artıran bir unsurdur.
Sonuç
Türk hukukunda trafik kazalarında kusur durumunun değerlendirilmesi, hem maddi hem de ceza hukuku açısından sonuç doğur